การจัดการอารมณ์ในเด็กสมาธิสั้น
การจัดการอารมณ์ในเด็กสมาธิสั้น
1. การทำความเข้าใจพื้นฐานอารมณ์ของเด็กสมาธิสั้น
- เด็ก ADHD มักมีปัญหาในการ **ควบคุมอารมณ์** (emotional regulation) เช่น ความหงุดหงิดง่าย โกรธไว วิตกกังวล หรือแสดงออกอย่างไม่เหมาะสม
- สมองของเด็ก ADHD มีการพัฒนาในส่วน **สมองน้อย (cerebellum)** ต่างจากเด็กทั่วไป ซึ่งส่งผลต่อการควบคุมพฤติกรรมและอารมณ์
2. เครื่องมือฝึกการตระหนักรู้อารมณ์ (Emotional Awareness Tool)
ตารางเช็กอารมณ์รายวันประกอบด้วย
- วันนี้รู้สึกอย่างไร?
- เพราะอะไรถึงรู้สึกเช่นนั้น?
- เป้าหมายสำหรับวันนี้คืออะไร?
- วันนี้ภูมิใจอะไรในตัวเองบ้าง?
**แนะนำให้เด็กตอบด้วยการเขียนหรือวาดภาพ แล้วฝึกทำทุกวันเพื่อสร้างความเข้าใจตนเองและสื่อสารอารมณ์ได้ดีขึ้น
3. เทคนิคและกิจกรรมฝึกการควบคุมอารมณ์
เทคนิคที่แนะนำ
- Harmony Hub: มุมสงบพร้อมกิจกรรมเย็นๆ เช่น วาดรูป อ่านหนังสือ
- CBT Exercises: ใช้หลักการบำบัดทางความคิดช่วยเปลี่ยนมุมมองของอารมณ์ เช่น การฝึกมองสถานการณ์ด้วยมุมใหม่
- Meditation & Mindfulness: ฝึกให้เด็กอยู่กับปัจจุบัน ลดความฟุ้งซ่าน
- Breathing Techniques:เช่น กลั้นหายใจ 4 วินาที / หายใจออก 6 วินาที เพื่อลดความตึงเครียด
- Box Breathing:หายใจเข้า-กลั้น-หายใจออก-กลั้น อย่างละ 4 วินาที เป็นวงจร
4. การสอนเด็กให้รู้จักควบคุมอารมณ์ด้วยตนเอง (Self-Regulation Training)
หลักการสำคัญ
- สอนการรอคอย: เช่น กินไอศกรีมได้หลังทำการบ้านเสร็จ
- อารมณ์ทุกอย่างโอเค แต่ไม่ใช่ทุกการกระทำ: เช่น โกรธได้ แต่ห้ามตี
- ฝึกตอบสนองอย่างเหมาะสมด้วย role-play
- สร้างกิจวัตรเมื่อรู้สึกโกรธ: เช่น นับ 1-20
- ให้ความสำคัญกับ ความพยายาม มากกว่าผลลัพธ์
- ผู้ปกครองต้องเป็นตัวอย่างในการควบคุมอารมณ์
5. การรับมือหลังเกิดการระเบิดอารมณ์ (After-Outburst Management)
วิธีช่วยให้เด็กสงบหลังเกิดเหตุ
- Weighted blanket: ผ้าห่มถ่วงน้ำหนักเพื่อให้รู้สึกปลอดภัย
- Physical barriers:แบ่งพื้นที่ชัดเจนให้เด็กอยู่
- กิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลาย:เช่น ยืดเหยียด รัดหนังยางไว้ที่โต๊ะให้เหยียดขา
- เทคนิค neutralize อารมณ์:
- แทนที่จะตะโกน เดินออกไปไกล 30 ฟุต
- แทนที่จะขว้างของ เป่าลูกโป่ง
- แทนที่จะชก ทำสควอช 20 ครั้ง
- แทนที่จะวิ่งพล่าน ขี่จักรยาน 20 นาที
สรุปหลักการสำคัญ การจัดการอารมณ์ในเด็กสมาธิสั้น จำเป็นต้องผสมผสานระหว่าง:
- การสร้างความเข้าใจและยอมรับอารมณ์
- การฝึกเทคนิคควบคุมอารมณ์แบบเป็นระบบ
- การใช้กิจกรรมที่เหมาะสม
- การเป็นตัวอย่างที่ดีจากผู้ปกครอง
ขยายความเรื่อง "Weighted Blanket" (ผ้าห่มถ่วงน้ำหนัก) ที่ใช้เพื่อช่วยเด็กสมาธิสั้นจัดการกับอารมณ์
Weighted Blanket คืออะไร?
- Weighted Blanket (ผ้าห่มถ่วงน้ำหนัก)คือผ้าห่มที่มีการถ่วงน้ำหนักเฉลี่ยประมาณ 10% ของน้ำหนักตัวผู้ใช้ โดยภายในจะบรรจุเม็ดแก้วพลาสติก (glass beads) หรือวัสดุหนักอื่น ๆ อย่างสม่ำเสมอทั่วผืน
- หลักการทำงานWeighted blanket ทำงานผ่านหลักการที่เรียกว่า: Deep Pressure Stimulation (DPS)
เป็นการกระตุ้นประสาทสัมผัสแบบแรงกดลึก คล้ายการกอดแน่น ๆ หรือการห่มผ้านุ่มหนาๆ
สิ่งนี้จะส่งผลต่อระบบประสาทอัตโนมัติ (autonomic nervous system) โดย:
ลดการทำงานของระบบซิมพาเทติก (sympathetic) ความเครียด วิตกกังวลลดลง
เพิ่มการทำงานของระบบพาราซิมพาเทติก (parasympathetic) รู้สึกผ่อนคลาย ปลอดภัย
ประโยชน์ของ Weighted Blanket ต่อเด็กสมาธิสั้น
ประโยชน์หลักเเละคำอธิบาย
- ลดความว้าวุ่น | ช่วยให้สมองเข้าสู่สภาวะสงบ ลดภาวะ over-arousal
- เพิ่มความรู้สึกปลอดภัย | ทำให้เด็กรู้สึกเหมือนได้รับการโอบกอดอยู่ตลอดเวลา
- ช่วยนอนหลับดีขึ้น | ส่งเสริมการหลั่ง เซโรโทนิน และ เมลาโทนิน ช่วยให้หลับง่ายขึ้น
- ลดอาการตื่นตระหนก/โมโหร้าย | ใช้ในช่วงหลังเกิด outburst เพื่อสงบสติอารมณ์
- กระตุ้นประสาทสัมผัสให้สมดุล | เหมาะสำหรับเด็กที่มีความไวทางประสาทสัมผัส (Sensory Processing Issues)
ข้อควรระวัง
* ควรเลือกน้ำหนักให้ **พอดีกับน้ำหนักตัวเด็ก** (ประมาณ 10%)
* ห้ามใช้กับเด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี
* ต้องแน่ใจว่าเด็กสามารถขยับตัวได้เองขณะห่ม
* ควรใช้ร่วมกับการดูแลของผู้ใหญ่ และไม่ใช้ต่อเนื่องตลอดทั้งวัน
