การรักษาโรคซึมเศร้าด้วย TMS

การรักษาโรคซึมเศร้าด้วย TMS

โรคซึมเศร้าเป็นหนึ่งในภาวะสุขภาพจิตที่พบได้บ่อยที่สุดในสังคมปัจจุบัน และสามารถส่งผลกระทบต่อการทำงาน ความสัมพันธ์ และคุณภาพชีวิตในทุกด้าน การรักษามาตรฐาน เช่น ยาต้านซึมเศร้าและจิตบำบัด ช่วยผู้ป่วยจำนวนมากได้ดี แต่ยังมีผู้ป่วยอีกจำนวนไม่น้อยที่อาการไม่ดีขึ้นเพียงพอ หรือมีผลข้างเคียงจากยา ทำให้การรักษาไม่ต่อเนื่อง

ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา การกระตุ้นสมองด้วยคลื่นแม่เหล็ก หรือ TMS (Transcranial Magnetic Stimulation) กลายเป็นหนึ่งในทางเลือกการรักษาที่มีหลักฐานชัดเจนว่าช่วยลดอาการซึมเศร้าได้ โดยเฉพาะในผู้ที่ตอบสนองต่อยาไม่ดี (treatment-resistant depression) และเป็นเทคนิคที่ปลอดภัย ไม่ต้องผ่าตัด และไม่ต้องใช้ยาร่วมเสมอไป

ในที่นี้ ขอสรุปข้อมูลล่าสุดจากงานวิจัยระดับสากล และอธิบายให้เข้าใจง่ายที่สุดสำหรับประชาชน เพื่อช่วยให้ตัดสินใจรับการรักษาได้อย่างมั่นใจมากขึ้น

TMS คืออะไร? ทำงานอย่างไร?

TMS คือการใช้คลื่นแม่เหล็กความแรงสูงที่ถูกเปลี่ยนเป็นกระแสไฟฟ้าขนาดเล็กบนเปลือกสมอง โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ ปรับสมดุลการทำงานของวงจรสมองที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์

• ไม่ต้องผ่าตัด
  
• ไม่เจ็บ ไม่ต้องใช้ยานอนหลับ
  
• สามารถกลับไปทำงานหรือใช้ชีวิตประจำวันได้ทันทีหลังรักษา

เปรียบเทียบง่าย ๆ: หากสมองส่วนที่ควบคุมอารมณ์ทำงานลดลง (hypoactivity) คลื่นแม่เหล็กจะช่วยกระตุ้นให้ทำงานดีขึ้น

หลักฐานทางการแพทย์ล่าสุดกล่าวว่าอย่างไร?

ปัจจุบันมี งานวิจัยระดับ systematic reviews และ randomized controlled trials มากกว่า 10 ปี ที่สนับสนุนว่า TMS สามารถลดอาการซึมเศร้าได้อย่างมีนัยสำคัญ
ประเด็นสำคัญจากข้อมูลวิจัย: 

TMS ให้ผลดีกว่าการกระตุ้นหลอกๆ (sham stimulation) อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ 
- การกระตุ้นซีกซ้ายของสมองบริเวณ DLPFC แบบความถี่สูง (10 Hz) คือโปรโตคอลมาตรฐาน 
- โปรโตคอลแบบ iTBS (intermittent theta-burst) ซึ่งใช้เวลาเพียง 3 นาที ให้ผลไม่ด้อยกว่าการกระตุ้นแบบเดิม 
- มีโปรโตคอลแบบใหม่ เช่น Deep TMS, Bilateral TMS และ Accelerated TMS (เช่น SAINT/SNT) ซึ่งกำลังได้รับความสนใจเพราะให้ผลได้เร็วขึ้น

งานวิจัยสมัยใหม่ยังชี้ว่าการควบคุมจุดกระตุ้นด้วย MRI หรือ neuronavigation ทำให้ผลการรักษาแม่นยำขึ้นอีกขั้น

ใครเหมาะกับการรักษาด้วย TMS TMS เหมาะสำหรับผู้ป่วย: 

• ที่มีโรคซึมเศร้าระดับปานกลางถึงรุนแรง 
• ที่ตอบสนองต่อยาไม่ดี หรือมีผลข้างเคียงจากยา 
• ที่ต้องการการรักษาเสริมเพื่อเพิ่มโอกาสให้อาการดีขึ้นเร็วขึ้น 
• ที่ต้องการหลีกเลี่ยงยาเพิ่ม หรือกำลังวางแผนตั้งครรภ์
  

แพทย์จะทำการประเมินความเหมาะสมอย่างละเอียด เช่น ประวัติการรักษา อาการชัก สิ่งแปลกปลอมในศีรษะ และโรคประจำตัว เพื่อให้มั่นใจในความปลอดภัยสูงสุด

ความปลอดภัยของการรักษา

• TMS จัดว่าเป็นการรักษาที่มีความปลอดภัยสูง ผลข้างเคียงมักไม่รุนแรง เช่น: - ปวดศีรษะเล็กน้อย - รู้สึกตึงหรือกระตุกของกล้ามเนื้อใบหน้าเล็กน้อยระหว่างรักษา - ระคายเคืองหนังศีรษะ
  
• ภาวะชักเกิดได้น้อยมาก (น้อยกว่า 0.1%) และแทบไม่พบเลยในผู้ที่ผ่านการคัดกรองอย่างเหมาะสมและรักษาโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

ตารางสรุปโปรโตคอลการรักษาที่ใช้กันทั่วโลก
โปรโตคอล TMS ที่ได้รับการสนับสนุนจากหลักฐานวิจัย