การรับมือกับการเลือกกินในเด็กออทิสติก

• ARFID (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder) คือความผิดปกติด้านการกินที่เด็กปฏิเสธอาหารบางชนิดอย่างรุนแรง หรือรับประทานอาหารได้น้อยมาก จนอาจทำให้ขาดสารอาหาร น้ำหนักไม่เพิ่มตามวัย หรือพัฒนาการชะงักได้

• เด็กที่เป็น ออทิสติกมีแนวโน้มพบ ARFID มากขึ้น เมื่อเทียบกับประชากรทั่วไป พฤติกรรมการกินมักเชื่อมโยงกับปัญหาการรับรู้ทางประสาทสัมผัส (sensory processing) และรูปแบบพฤติกรรมที่ยึดติดกับกิจวัตร

รูปแบบพฤติกรรมการกินที่พบบ่อย (ลักษณะสำคัญ)

• การคัดเลือกอย่างรุนแรง :ยอมกินเพียงไม่กี่ชนิด ซ้ำ ๆ หรือเป็นอาหารชนิดเดียวกันทุกมื้อ
• ความเกลียด/กลัวอาหารใหม่ (neophobia) : ตกใจกับรส สี กลิ่น หรือเนื้อสัมผัสที่ไม่คุ้นเคย
• พิธีกรรมมื้ออาหาร : ยึดติดกับลำดับหรือวิธีการกิน หากเปลี่ยนอาจเกิดความวิตกกังวลหรือ meltdown
• ปฏิกิริยาทางพฤติกรรม: เกิดการต่อต้าน ปฏิเสธอาหาร ร้องไห้ หรือมีอาการเครียดรุนแรงเมื่อถูกบังคับให้กินสิ่งที่ไม่ชอบ

ปัจจัยต้นตอ (สาเหตุที่มักเกี่ยวข้อง)

• ปัญหาการรับรู้ทางประสาทสัมผัส เช่น ไวต่อเนื้อสัมผัส (มู้ชี่/ลื่น), กลิ่น, รส, หรืออุณหภูมิอาหาร ซึ่งทำให้บางอาหารไม่สามารถยอมรับได้. 
• ทักษะปาก-ลำคอ (oral-motor) ที่ยังไม่พัฒนา บางคนมีปัญหาการเคี้ยว/กลืน จึงหลีกเลี่ยงอาหารที่ต้องเคี้ยวมาก
• ความวิตกกังวลและพฤติกรรมยึดติด การเปลี่ยนแปลงเล็ก ๆ นำไปสู่ความเครียดสูงและอาการทางพฤติกรรม

การประเมิน (Assessment) ควรทำอย่างไรเมื่อตั้งข้อสังเกต

1. พบนักการแพทย์เด็ก/ผู้เชี่ยวชาญ เพื่อตรวจการเจริญเติบโต (น้ำหนัก ส่วนสูง) และสั่งตรวจทางห้องปฏิบัติการหากจำเป็น (เช่น เบื้องต้นดูภาวะโภชนาการ)
2. ทีมสหวิชาชีพ ควรมีนักโภชนาการเด็ก (dietitian), นักการพูด/ภาษา (SLT), นักกิจกรรมบำบัด (OT), และนักจิตวิทยาหรือพฤติกรรมบำบัดร่วมประเมินเพื่อวางแผนการรักษาเฉพาะบุคคล

แนวทางการรักษาและการจัดการ

1) การจัดสภาพแวดล้อมมื้ออาหาร (Meal environment & routine)

• ทำมื้ออาหารให้ คงที่และคาดการณ์ได้ เช่น เวลาโต๊ะเดียวกัน รูทีนก่อนและหลังมื้อ ลดความวิตกกังวล.
  
• ปรับ สภาพแวดล้อมให้สอดคล้องกับความไวทางประสาทสัมผัส แสงไม่จ้า เสียงรบกวนน้อย ที่นั่งสบาย. 

• ใช้ตารางภาพ (visual schedule), การ์ดรูปอาหาร, หรือ Social Stories เพื่ออธิบายขั้นตอนมื้ออาหารให้เห็นภาพชัดเจน

• แบ่งการเผชิญหน้าเป็นขั้นตอนเล็ก ๆ (ไม่บังคับให้กินทันที):

1. ดู/เห็นอาหารบนโต๊ะ
2. แตะอาหารด้วยมือ
3. นำอาหารมาใกล้จมูก / สูดกลิ่น
4. เอาปากแตะ (ไม่กลืน)
5. เคี้ยว/กลืนเป็นขั้นตอนสุดท้าย

ทำซ้ำแบบสม่ำเสมอและใช้การเสริมแรงเชิงบวกเมื่อเด็กแสดงความก้าวหน้าเล็ก ๆ

4) การบำบัดพฤติกรรมและการฝึกทักษะ (Behavioral & skill-based therapies)

• ABA (Applied Behavior Analysis) สามารถออกแบบโปรแกรมเพื่อเพิ่มพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่ต้องการและลดการหลีกเลี่ยง.
• ใช้ การเสริมแรงเชิงบวก แทนการลงโทษ ให้รางวัลเมื่อเด็กพยายามหรือทดลองอาหารใหม่

• นักกิจกรรมบำบัด (OT) ช่วยทำโปรแกรมปรับความไวสัมผัส เช่น ฝึกสัมผัสเนื้อสัมผัสต่าง ๆ ในบริบทที่ควบคุมได้ เพื่อเพิ่มความทนทานต่อเนื้อสัมผัสอาหารใหม่. 

• หากเด็กมีปัญหาการบดเคี้ยวหรือกลืน ควรประเมินโดยนักการพูด (SLT) เพื่อฝึกกล้ามเนื้อปาก-ลำคอ และปรับเทคนิคการให้อาหาร

• หากอาหารจำกัดจนเสี่ยงขาดสารอาหาร ควร ร่วมมือกับนักโภชนาการ เพื่อออกแบบแผนอาหารหรือพิจารณาเสริมวิตามิน/แร่ธาตุตามความจำเป็น. หลายกรณีอาจให้ multivitamin/multimineral ภายใต้คำแนะนำแพทย์

• ให้เด็ก มีส่วนร่วมในการเตรียมอาหาร (เช่น วางช้อน ช่วยคนผสม) เพื่อเพิ่มความคุ้นเคยและแรงจูงใจ.
• ใช้ตัวอย่างจากสมาชิกในครอบครัวหรือเพื่อนไม่ว่าจะเป็นการทานอาหารร่วมกันอย่างเป็นธรรมชาติ (modeling). 

• เริ่มทีละเล็กทีละน้อย ฉลองความสำเร็จเล็ก ๆ
• บันทึกพฤติกรรมการกินและสิ่งกระตุ้น
• ทำงานร่วมกับครูและทีมผู้เชี่ยวชาญ
• ใช้การเสริมแรงเชิงบวก ไม่ใช่การลงโทษ

• ห้ามบังคับให้กิน
• หลีกเลี่ยงการดุด่าหรือทำให้มื้ออาหารเต็มไปด้วยความกดดัน